۲۵ مرداد ۱۴۰۳

مبدل‌های کاتالیستی چیست؟

مبدل‌های کاتالیستی چیست؟

موضوع آلودگی هوا یکی از مباحث داغ در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران است. آلودگی‌های ناشی از خودروها یکی از عوامل مهم در این زمینه به شمار می روند. در این بین استفاده از ابزارها و تکنولوژِ‌هایی نظیر مبدل‌های کاتالیستی به کاهش آلودگی خودروها کمک می‌کند. برای آشنایی با این وسیله و کاربرد آن با ما تا انتهای این مطلب از استوک یدک همراه باشید. استوک یدک عرضه کننده بهترین کیفیت از لوازم یدکی استوک خودروهای داخلی و خارجی در کشور می‌باشد.

معرفی مبدل‌های کاتالیستی

این تجهیز با نام‌ کاتالیزور نیز در بازار خرید و فروش می‌شود. این تجهیز در مسیر اگزوز خودروهای احتراقی قرار داده می‌شود. گازهای خروجی از اگزوز خودروهای درون سوز حاوی ترکیبات مختلفی هستند. بخش زیادی از ترکیبات خروجی گازهای اگزوز سمی بوده و ماهیت آلایندگی دارد. در نتیجه با وجود تعداد زیادی خودرو در سطح شهرها حجم بالایی از گازهای سمی وارد هوا می‌شود. کاتالیزور در خروجی اگزوز این گازهای سمی را تجزیه کرده و به ترکیباتی بی‌خطر بدل می‌کند. در نتیجه میزان آلایندگی ناشی از این گازها به شدت کاهش پیدا می‌کند. از این رو توصیه می‌شود از این مبدل‌ها در مسیر اگزوز خودروهای بنزینی و دیزلی استفاده شود. اما این مبدل‌ها چطور به کاهش آلایندگی گازهای ناشی از احتراق در خودرو کمک می‌کنند؟! برای یافتن پاسخ این سوال بخش بعدی مقاله را از دست ندهید.

عملکرد مبدل‌های کاتالیستی چگونه است؟

اشاره کردیم که کاتالیزورهای خودرو را باید در مسیر اگزوز نصب کرد. بهترین محل برای نصب این مبدل‌ها اواسط مسیر لوله اگزوز در خودروهای احتراقی می‌باشد. این تجهیز از صفحات سرامیکی یا فلزی با حفره‌های متعدد ساخته شده است. گازهای حاصل از احتراق در سیلندر تولید شده و از طریق اگزوز به بیرون هدایت می‌شوند. این گازهای شامل:

مونوکسید کربن
هیدروکربن‌های نسوخته
اکسیدهای نیتروژن

می‌باشد. که اکسیدهای نیتروژن در این بین از سایر ترکیبات خطرناک‌تر است. عناصر موجود در مبدل‌های کاتالیستی با ترکیبات دود خودرو واکنش شیمیایی برقرار می‌کنند. در نتیجه این واکنش شیمیایی عناصر موجود در گازهای خروجی تجزیه می‌شوند. مواد حاصل از این واکنش غیر سمی و کم خطرتر از مواد اولیه خروجی اگزوز می‌باشند. در اغلب اوقات این تجهیز موجب خروج آب و دی اکسید کربن از خروجی اگزوز می‌شود.

انواع مبدل‌های کاتالیستی بر اساس عملکرد

یکی از فاکتورهای مهم در تقسیم کاتالیزورها نحوه عملکرد آن‌ها است. بر این اساس این تجهیزات را می‌تواتن به دو گروه کاتالیزورهای دوگانه و سه گانه تقسیم نمود.

۱- مبدل‌های دوگانه کاتالیستی

همانطور که از نام این گروه از کاتالیزورها پیداست عملکرد ان‌ها طی دو مرحله انجام می‌شود. در این دو مرحله دو عنصر خطرناکم در گازهای خروجی اگزوز تجزیه می‌شود. در اولین مرحله هیدروکربن‌های خروجی اگزوز تجزیه خواهند شد. این گازهای سمی بیشتر ناشی از احتراق ناقص سوخت در موتور خودرو ایجاد می‌شود. در مرحله دوم فعالیت این کاتالیزور گاز مونوکسید کربن تجزیه شده و به آب و دی اکسید کربن تبدیل می‌شود. بنابراین میزان سمی بوده و خطرات گازهای خروجی از اگزوز تا حد قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.

۲- مبدل‌های کاتالیستی سه گانه

این مبدل‌ها کار تجزیه گازهای سمی حاصل از احتراق موتور خودرو را در سه مرحله تجزیه می‌کنند. در هر مرحله از کالر نیز یک عنصر سمی موجود در خروجی اگزوز خودرو تجزیه خواهد شد. در اولین مرحله اکسید نیتروژن از طریق اکسیداسیون به گاز نیتروژن و اکسیژن تبدیل می‌شود. در مرحله بعدی هیدوکربن‌ها تجزیه و به عناصر غیر سمی تبدلی می‌شوند. در مرحله آخر نیز موتو اکسید کربن تجزیه شده و به آب و دی اکسید کربن تبدیل می‌شود.

انواع کاتالیزورها بر اساس جنس

یکی دیگر از فاکتورهای مهم در تقسیم‌بندی مبدل‌های کاتالیستی جنس آن‌ها می‌باشد. این مبدل‌ها اغلب از سه متریال مختلف فلزی- سرامیکی و گلوله‌ای ساخته می‌شود. در این بخش هر کدام از انواع این کاتالیزورها را معرفی می‌کنیم.

۱- کاتالیزورهای فلزی

در ساخت این مبدل‌ها از آلیاژ فلزاتی و ورقه‌های فلزی استفاده می‌شود. توان حرارتی بالا از نقاط قوت این نوع مبدل‌ها محسوب می‌شود. مونولیت‌های فلزی مورد استفاده در این تجهیز دارای سوراخ‌های بسیار زیادی هستند. این تجهیز از ورق‌های فنری مانند فرم گرفته ساخته می‌شود که در کنار هم قرار گرفته‌اند.

۲- کاتالیزورهای سرامیکی

یکی دیگر از انواع کاربردی و پرفروش از مبدل‌های کاتالیستی نوع سرامیکی آن‌ها است. صفحات سرامیکی متخلخل با عناصری نظیر آلومینا در سطح آن‌ها در این تجهیز به کار رفته است. این کاتالیزور از طریق جذب و تجزیه موجب کاهش خطرات ناشی از گازهای خروجی از اگزوز می‌شود. کاتالیزورهای سرامیکی بیشترین کاربرد را در بین انواع مختلف این تجهیز دارند.

۳- کاتالیزورهای گلوله‌ای

این مبدل‌ها از گلوله‌هایی پر از حفره و سوراخ ساخته شده‌اند. جنس این گلوگه‌ها از آلومینا بوده و درون حفره‌های آن نیز فلزات گرانبها قرار دارد. این مدل از نمونه‌های قدیمی و در واقع اولین نوع از این تجهیز محسوب می‌شود. بیشتر نیز در کامیون‌ها و موتورهایی با حجم بالا کاربرد دارد.

چه زمانی مبدل‌های کاتالیستی را عوض کنیم؟

امروزه بسیاری از خودروها برای کاهش آلایندگی هوا مجهز به کاتالیزورها هستند. اما این تجهیز از جمله لوازم مصرفی در خودروها محسوب می‌شود و عمر محدودی دارد. بنابراین باید بعد از مدتی نسبت به تعویض آن با یک کاتالیزور نو اقدام کرد. این تجهیزات اغلب دارای کارکردی در حدود ۷۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر هستند. پس بعد از رسیدن به این میزان کارکرد باید کاتالیزورهای خودرو را تعویض کرد. اما گاهی شاهد خراب شدن این مبدل‌ها قبل از اتمام دوره عمر مفید آن‌ها هستیم. در این صورت نیز لازم است کاتالیزور معیوب به نمونه سالم آن تعویض گردد. توجه داشته باشید که خرابی این قطعه در دراز مدت به موتور خودرو آسیب‌های جدی وارد می‌کند. نشانه‌ها و علائمی وجود دارد که در شناسایی کاتالیزور معیوب به ما کمک می‌کند. در بخش بعدی با علائم خرابی این مبدل‌های کاهنده آلودگی در خودرو آشنا خواهیم شد.

علائم خراب بودن مبدل‌های کاتالیستی

گفتیم که خراب بودن این تجهیزات در بلند مدت می‌تواند منتهی به آسیب دیدن موتور گردد. بنابراین باید کاتالیزورهای خراب را به سرعت تعویض نمود. از جمله نشانه‌ها و علائم خرابی این مبدل‌های کاربردی می‌توان به:

روشن شدن چراغ چک
افزایش ناگهانی میزان مصرف سوخت خودرو
استشمام بوی بد شبیه به تخم مرغ خراب از خودرو
بد استارت خوردن ماشین
لرزش‌های آرام خودرو در دورهای کم موتور
کاهش دمای کاتالیزور

اشاره نمود. سر و صدای موتور نیز به علت خراب بودن مبدل‌های کاتالیستی بیشتر می‌شود. دمای این تجهیز باید توسط دستگاه‌های به خصوصی اندازه‌گیری شود. توصیه می‌شود با مشاهده این نشانه‌ها به مکانیک و تعمیرکاران مجرب مراجعه کنید.

کلام پایانی

مبدل‌های کاتالیستی از تجهیزات کاربردی برای کاهش آلایندگی در خودروهای احتراقی می‌باشند. انواع مختلفی از این کاتالیزورها وجود دارد که می‌توانید از سایت استوک یدک خریداری کنید. گازهای سمی و آلاینده به کمک این تجهیز تجزیه شده و به ترکیبات کم خطر و غیر سمی تبدیل می‌شوند.

بیشتر بدانید :